Phóng viên ảnh và ảnh báo chí hiện nay tại Việt Nam
Nhà báo Việt Cường (Báo Thể Thao Văn Hóa) - một người "yêu" ảnh, từng làm công tác biên tập ảnh và hiện đang biên tập nội dung, nhận xét: “Hiện nay, đa số ảnh báo chí Việt Nam giống như là ảnh “trả nợ quỷ thần” vậy, không có sáng tạo và rất ít tư duy!”.
Theo ý kiến chung của những phóng viên ảnh thì đa số ảnh báo chí hiện nay chỉ dừng lại ở tầm "minh họa". Thậm chí, có tòa soạn còn không có đến một phóng viên ảnh chuyên nghiệp. Đó là chưa kể đến trường hợp, có tòa soạn không có biên tập viên tốt, không "đọc" được ảnh, dẫn đến việc cắt cúp ảnh bừa bãi, hay can thiệp kỹ thuật quá mức,... Cho nên có nhiều trường hợp, ảnh mà phóng viên khó khăn lăm smowis chụp được, đến khi về tòa soạn lại nhận một cái "chết" oan uổng...Trưởng ban ảnh - Nhà báo Nguyễn Công Thành (Báo Tuổi Trẻ) nhận định: “Đây là một cuộc chiến kéo dài, chưa có hồi kết giữa phóng viên ảnh và tòa soạn, cả ở báo chí Việt Nam và nước ngoài. Để đi đến sự hiểu nhau, đó là vấn đề tổ chức tòa soạn, điều này là rất khó và cần nhiều thời gian”.
Phải thừa nhận rằng, hiện nay, tại Việt Nam chưa có nơi đào tạo phóng viên ảnh chuyên nghiệp. Việc tìm kiếm và phát hiện, từ đó đào tạo, bồi dưỡng đúng mức là tùy ở nhận thức và điều kiện của mỗi tờ báo.
Không thể lường hết những cái "khó"
Người làm báo viết, với câu chữ trong đầu – khi có thông tin, họ có thể vận dụng để viết trong nhiều trường hợp, và đôi khi không cần phải đến tận hiện trường. Còn làm phóng viên ảnh, thì bắt buộc phải có mặt ở hiện trường.
Chưa kể, đôi khi người phóng viên ảnh phải dấn thân vào những nơi sôi động nhất, “nóng” nhất, hiểm nguy nhất. Và không thể khác, phóng viên ảnh cần phải có mặt trước khi sự kiện diễn ra. Khi đã đến nơi, để có những bức ảnh “đắt” thì người phóng viên ảnh phải tiếp cận, tiếp cận đến khi… không còn tiếp cận được nữa. Việc này cũng gặp nhiều trở ngại. Bởi, đôi khi trong những sự kiện có quá nhiều phóng viên chen lấn xô đẩy, hoặc khi phải chụp những vấn đề tiêu cực, mà phương tiện tác nghiệp (máy ảnh) thì không thể nào… giấu vào đâu được. Và điều quan trọng mà ít tai để ý, đó là người phóng viên ảnh cũng nắm rất rõ luật pháp để tự bảo vệ mình, bảo vệ tác phẩm của mình khi cần thiết.
Sau nữa, đòi hỏi công việc của một người phóng viên ảnh là phải đi nhiều, quan sát nhiều, có khả năng viết, phải tư duy để phát hiện đề tài, và thực hiện được đề tài mà tòa soạn giao… Vì thế, người phóng viên ảnh nhất thiết phải có thể lực, sức khỏe, phải mau chóng thích nghi với môi trường làm việc; luôn luôn học hỏi, cập nhật liên tục những kỹ thuật hiện đại, đam mê công việc, ý chí kiên cường mới có thể đối đầu với gian khổ.
Không bao giờ được… tự hài lòng
Ngoài việc phải chụp thật trung thực sự việc, không chấp nhận việc sắp đặt, thì không có một nguyên tắc chung nào trong việc chụp ảnh báo chí. Có thể cùng thể hiện một sự kiện, nhưng chắc chắn một trăm phóng viên ảnh sẽ cho ra hơn 100 góc ảnh khác nhau. Theo chia sẻ của phóng viên ảnh Trần Việt Đức (Báo Sài Gòn Tiếp Thị): “Ảnh báo chí không chỉ thông tin đầy đủ đến bạn đọc, mà theo tôi, còn phải mang tính sáng tạo, luôn luôn đổi mới. Người phóng viên ảnh không bao giờ hài lòng với những ảnh đã chụp được. Ví dụ, chụp đề tài về bất động sản, nếu là biên tập, họ chỉ cần chụp một ngôi nhà cao tầng, một khu chung cư, đơn giản, để minh họa là xong (!). Hình ảnh ấy theo tôi là rất “chán” bởi không có tính tư duy đằng sau. Nếu là một phóng viên ảnh tốt, thì phải sáng tạo hơn, ví dụ họ có thể chụp những bãi diều, những quán nhậu,… để thể hiện sự kiện bất động sản “đóng băng”.
Khó khăn và cay nghiệt
Đa số những người đang theo đuổi nghiệp chụp ảnh báo chí đều nhận định: Làm phóng viên ảnh ở Việt Nam rất khó sống. Bởi, với điều kiện tác nghiệp khó khăn, mà tình hình báo chí ở Việt Nam hiện nay như đã nói ở trên, thì mức nhuận ảnh chưa tương xứng là điều dễ hiểu.
Theo nhận xét của nhiều người, hiện nay chỉ có một số tòa soạn báo tại TP.HCM như Tuổi Trẻ, Thanh Niên, Sài Gòn Tiếp Thị, Sài Gòn Giải Phóng, là trả nhuận ảnh cho tác giả ở mức… công bằng. Nhà báo Nguyễn Công Thành đã 33 năm công tác tại Báo Tuổi Trẻ, cho biết: “Đối với Báo Tuổi Trẻ, hiện nay, nhuận ảnh bình quân là 150 ngàn đồng cho ảnh của phóng viên, và 200 ngàn đồng cho một bức ảnh của cộng tác viên. Mà khả năng và tầng số xuất hiện của một phóng viên ảnh trên báo lại cao hơn bài báo của một phóng viên viết. Vì thế, trong một môi trường cạnh tranh, nếu như người phóng viên chịu khó, làm việc nghiêm túc, thì thu nhập có thể đứng hàng khá trên mặt bằng chung của xã hội hiện nay”.
Đạo đức Nghề nghiệp
Bên cạnh những quy chuẩn đạo đức chung, người cầm máy cần luôn tự nhắc mình đừng vô cảm và hãy luôn chấp nhận dấn thân. Đạo đức nghề nghiệp của người làm ảnh báo không phải để thể hiện với mọi người, mà chủ yếu và hơn hết cho chính bản thân họ. Bởi khi ảnh lên báo, chỉ có người phóng viên ảnh mới biết tấm ảnh ấy được chụp trong hoàn cảnh như thế nào. Còn công chúng, có phải ai cũng có nghề để biết tấm ảnh này được chụp như thế nào đâu. Họ chỉ quan tâm tấm ảnh này chụp gì, nói về cái gì.
"Nếu gặp trường hợp chụp được một bức ảnh, nhưng lại không được tòa soạn dùng, thì người phóng viên ảnh cũng đừng nên quá phản ứng, hay nản lòng. Hãy cứ làm việc, chăm chút bức ảnh tốt, chú thích ảnh đầy đủ,… Nếu hôm nay, bức ảnh chưa được sử dụng, thì tấm ảnh đó sẽ trở thành nguồn tư liệu quý trong tương lai, khi cần thiết" Nhà báo Nguyễn Công Thành chia sẻ.
Biên Thùy
